Zofia Rydet rozpoczęła pracę nad „Zapisem” w dość późnym wieku (67 lat), będąc już wtedy artystką o określonej renomie i pokaźnym dorobku wystawienniczym. Jej twórczość zajmowała osobną pozycję w środowisku polskich fotografów, zdominowanym wówczas przez mężczyzn i dominujące tendencje konceptualne.
Na „Zapis socjologiczny” składa się około 20 tysięcy zdjęć wykonanych w ponad stu miejscowościach, głównie na Podhalu, Górnym Śląsku i Suwalszczyźnie.
Wystawa w Muzeum Sztuki Nowoczesnej jest próbą rekonstrukcji niezrealizowanej nigdy wystawy – z jednej strony bazującej na wskazówkach obecnych w notatkach i prywatnej korespondencji Zofii Rydet, z drugiej uwspółcześniającej jej dzieło za pomocą obecnie dostępnych technologii, które ułatwiają odczytanie nigdy niewywołanych odbitek.
Gospodarze odwiedzanych przez Rydet domów – fotografowani za pomocą szerokokątnego obiektywu, zazwyczaj z mocnym fleszem, wydobywającym najdrobniejsze detale wnętrza – pozują zawsze na tle ściany, patrząc prosto w obiektyw. Schemat ten był konsekwentnie powtarzany przez niemal trzydzieści lat. Zofia Rydet była przekonana, że zgromadzone w prywatnych przestrzeniach przedmioty i obrazy najpełniej definiują ludzi, a nawet są w stanie pokazać ich psychikę czy osobowość. Wychodząc z takiego założenia, fotografka postanowiła podjąć się misji żmudnego zarchiwizowania wnętrz polskich domów. Rydet była zafascynowana sposobem, w jaki indywidualne preferencje estetyczne, poglądy, wierzenia oraz przekonania manifestują się poprzez aranżację przestrzeni prywatnej: „Dom jest (…) odbiciem społeczeństwa, cywilizacji i kultury, w której powstał, nie ma dwóch podobnych ludzi ani dwóch podobnych domów” – mówiła Rydet.
Ze względu na swój kompleksowy i globalny charakter „Zapis socjologiczny” rozpadł się na liczne podkategorie, które nierzadko ewoluowały do rangi samodzielnych serii, np. „Kobiety na progach”, „Chorzy” czy „Obecność” (wizerunki pap. Jana Pawła II). Projekt Zofii Rydet jest niewątpliwie fenomenem na skalę światową, który z powodzeniem można traktować jak etnograficzną pracę badawczą, doskonale (przenikliwie i obiektywnie zarazem) dokumentującą „domowe życie” mieszkańców miast i prowincji na przestrzeni niemal trzech dekad.
Autorka nieustannie zajęta podróżowaniem i fotografowaniem, nigdy nie wykonała odbitek większości zgromadzonych negatywów wchodzących w skład „Zapisu socjologicznego”. W rezultacie znana była dotychczas tylko niewielka część tego dzieła. Wystawa „Zofia Rydet. Zapis 1978-1990” ma zmienić ten stan rzeczy. Jest ona również podsumowaniem trzyletniego projektu badawczego i popularyzatorskiego dotyczącego archiwum „Zapisu socjologicznego”.
Dorota Nowak-Baranowska
