MS 2020; 6: 80-82.
Endodontic Management of Maxillary Second Molar Tooth with a Single Root and Single Canal
Mittal N, Parashar V, Patel PS
Case Rep Dent. 2020; 2020: 2829304.
Drugi ząb trzonowy szczęki ma najczęściej trzy korzenie: dwa policzkowe – bliższy i dalszy oraz jeden podniebienny. Zdecydowanie rzadziej ząb ten posiada dwa korzenie: policzkowy i podniebienny, a sporadycznie obserwuje się pojedynczy duży korzeń. Jeśli ząb ten ma pojedynczy korzeń, to z reguły posiada też zredukowaną liczbę kanałów. Drugi ząb trzonowy szczęki z jednym korzeniem i jednym kanałem jest rzadkością u rasy kaukaskiej (0,5-0,6%). Natomiast zdecydowanie częściej występuje u rasy żółtej (około 10%).
Mittal N, Parashar V, Patel PS
Case Rep Dent. 2020; 2020: 2829304.
Drugi ząb trzonowy szczęki ma najczęściej trzy korzenie: dwa policzkowe – bliższy i dalszy oraz jeden podniebienny. Zdecydowanie rzadziej ząb ten posiada dwa korzenie: policzkowy i podniebienny, a sporadycznie obserwuje się pojedynczy duży korzeń. Jeśli ząb ten ma pojedynczy korzeń, to z reguły posiada też zredukowaną liczbę kanałów. Drugi ząb trzonowy szczęki z jednym korzeniem i jednym kanałem jest rzadkością u rasy kaukaskiej (0,5-0,6%). Natomiast zdecydowanie częściej występuje u rasy żółtej (około 10%).
Celem pracy było przedstawienie konwencjonalnego leczenia endodontycznego w przypadku jednokanałowego drugiego zęba trzonowego szczęki.
32-letnia kobieta zgłosiła się do Zakładu Stomatologii Zachowawczej i Endodoncji Uniwersytetu w Varanasi (Indie) z powodu dolegliwości bólowych ze strony zęba bocznego szczęki. Pacjentka skarżyła się na ból podczas nagryzania, a także na dolegliwości bólowe podczas przyjmowania zimnych i ciepłych pokarmów. Była ogólnie zdrowa. Podczas badania wewnątrzustnego stwierdzono w zębie 27 głęboki ubytek próchnicowy zlokalizowany na powierzchni stycznej. Nie stwierdzono ruchomości zęba; stan przyzębia brzeżnego nie budził zastrzeżeń. Ponieważ zdjęcie rentgenowskie wykazało penetrację próchnicy do miazgi, podjęto decyzję o leczeniu endodontycznym. Na podstawie zdjęcia stwierdzono rzadko spotykaną konfigurację systemu kanałowego w postaci jednego kanału. Dostęp do jamy zęba stworzono po uprzednim wykonaniu znieczulenia i założeniu koferdamu. Ocena morfologii systemu kanałowego w powiększeniu lup zabiegowych (3,5x) wykazała obecność jednego szerokiego kanału korzeniowego. Oceny długości roboczej dokonano na podstawie badania endometrycznego. Określoną tym sposobem długość porównano z wartością uzyskaną na podstawie pomiarowego zdjęcia rentgenowskiego z narzędziem w kanale, które potwierdziło po raz kolejny nietypową anatomię. Po opracowaniu kanału wykonano kolejne zdjęcie rentgenowskie z dobranym do wielkości kanału ćwiekiem gutaperkowym, a następnie wypełniono kanał gutaperką metodą kondensacji bocznej. Do uszczelnienia gutaperki użyto materiału wodorotlenkowo-wapniowego Apexit. W celu oceny prawidłowości wypełnienia kanału wykonano zdjęcie rentgenowskie. Kolejne wykonano po 2 tygodniach. Podczas tej samej wizyty założono ostateczne wypełnienie (amalgamat) i skierowano pacjenta do Zakładu Protetyki Stomatologicznej w celu dalszego leczenia.
Autorzy prezentując przypadek jednokanałowego drugiego zęba trzonowego szczęki chcieli zwrócić uwagę na fakt, że drugi ząb trzonowy szczęki może mieć nietypową morfologię systemu kanałowego w postaci jednego kanału. Jest to stosunkowo rzadko występująca konfiguracja kanałów. W zależności od badanej populacji, tę nietypową morfologię obserwuje się od 0,5% do 3,1%. Autorzy twierdzą, że brak wiedzy odnośnie do występowania jednego kanału w zębie trzonowym szczęki może być przyczyną proceduralnych błędów, na przykład w postaci nadmiernego usunięcia tkanek i tym samym osłabienia struktury zęba, jak i perforacji w celu poszukiwania nieistniejących kanałów.
Opracował: dr n. zdr. Włodzimierz Dura
Katedra i Zakład Stomatologii Zachowawczej Przedklinicznej i Endodoncji Przedklinicznej PUM w Szczecinie
Komentarz
Przedstawiony przez Mittala i wsp. przypadek zasługuje na uwagę i zainteresowanie, głównie ze względu na rzadko występującą morfologię systemu kanałowego drugiego zęba trzonowego szczęki. Zęby te posiadają bowiem zazwyczaj 3 lub 4 kanały korzeniowe (ryc. 1A, B). Stosunkowo rzadko drugi ząb trzonowy szczęki posiada 2 kanały (ryc. 1C), a jeszcze rzadziej jeden (ryc. 1D). Zdecydowanie częściej jednokanałowy drugi ząb trzonowy występuje u razy żółtej aniżeli u rasy białej (1-3). Potwierdzają to między innymi badania Olczak i Pawlickiej dotyczące polskiej populacji (4). W cytowanym badaniu spośród 207 zębów zaledwie w dwóch stwierdzono jeden typowy kanał korzeniowy. W tym miejscu należy dodać, że poza typowym pojedynczym kanałem w zębie tym rejestrowano też kanały C-kształtne (4 przypadki z 207 poddanych ocenie). Dokładne dane dotyczące morfologii kanałów drugiego zęba trzonowego szczęki w populacji polskiej zawarto w tabeli I.
Ponieważ w przypadku zęba siódmego często korzenie zbliżają się do siebie, a nawet zrastają, to ujście kanału policzkowego dalszego widoczne w dnie komory często zbliża się do hipotetycznej linii łączącej ujście kanału policzkowego bliższego i podniebiennego (trójkąt Blacka sprawia wrażenie spłaszczonego). Niekiedy ujścia trzech kanałów mogą nawet leżeć w jednej linii (ryc. 2A, B, C).
Komentarz
Przedstawiony przez Mittala i wsp. przypadek zasługuje na uwagę i zainteresowanie, głównie ze względu na rzadko występującą morfologię systemu kanałowego drugiego zęba trzonowego szczęki. Zęby te posiadają bowiem zazwyczaj 3 lub 4 kanały korzeniowe (ryc. 1A, B). Stosunkowo rzadko drugi ząb trzonowy szczęki posiada 2 kanały (ryc. 1C), a jeszcze rzadziej jeden (ryc. 1D). Zdecydowanie częściej jednokanałowy drugi ząb trzonowy występuje u razy żółtej aniżeli u rasy białej (1-3). Potwierdzają to między innymi badania Olczak i Pawlickiej dotyczące polskiej populacji (4). W cytowanym badaniu spośród 207 zębów zaledwie w dwóch stwierdzono jeden typowy kanał korzeniowy. W tym miejscu należy dodać, że poza typowym pojedynczym kanałem w zębie tym rejestrowano też kanały C-kształtne (4 przypadki z 207 poddanych ocenie). Dokładne dane dotyczące morfologii kanałów drugiego zęba trzonowego szczęki w populacji polskiej zawarto w tabeli I.
Ponieważ w przypadku zęba siódmego często korzenie zbliżają się do siebie, a nawet zrastają, to ujście kanału policzkowego dalszego widoczne w dnie komory często zbliża się do hipotetycznej linii łączącej ujście kanału policzkowego bliższego i podniebiennego (trójkąt Blacka sprawia wrażenie spłaszczonego). Niekiedy ujścia trzech kanałów mogą nawet leżeć w jednej linii (ryc. 2A, B, C).
W prezentowanym przypadku drugi ząb trzonowy szczęki posiadał jeden kanał, co pozwala na sformułowanie stwierdzenia, że jego leczenie powinno być prostsze. I tak jest w rzeczywistości. Jeśli w zębie z zasady wielokorzeniowym jest pojedynczy kanał, to z reguły jest on szeroki i tym samym łatwy do opracowania i wypełnienia. Lekarz jednak powinien być tego świadomy, gdyż w przeciwnym razie może podjąć próbę odszukania pozostałych kanałów i popełnić błędy proceduralne (na przykład spowodować perforację dna komory). Wydaje się, że taki błąd popełni raczej mało doświadczony lekarz, gdyż wygląd dna komory z szerokim ujściem kanału jest bardzo charakterystyczny. Dodatkowej informacji odnośnie do morfologii systemu dostarcza zdjęcie rentgenowskie, które w przypadku nietypowej budowy należy wykonać w dwóch projekcjach (ortoradialnej i skośnej). Można również posiłkować się zdecydowanie dokładniejszą tomografią komputerową (CBCT), o czym pisali autorzy.
W prezentowanym przypadku kanał korzeniowy wypełniono ostatecznie gutaperką kondensacją boczną i uszczelniaczem wodorotlenkowo-wapniowym. W tym miejscu należy stwierdzić, iż uszczelniacze na bazie wodorotlenku wapnia nie są obecnie powszechnie stosowane, głównie ze względu na resorbowanie się z kanału korzeniowego. Zdecydowanie bardziej popularne są uszczelniacze kanałowe na bazie żywic epoksydowych (na przykład pasta AH Plus) czy też coraz częściej stosowane uszczelniacze biocermiczne (na przykład BioRoot RCS, Total Fill BC Sealer, Well Root ST). Pewne zastrzeżenia można mieć też do ponownego wykonania zdjęcia rentgenowskiego zaledwie po 2 tygodniach od zakończenia leczenia, które na pewno nie wniosło dodatkowych informacji w porównaniu ze zdjęciem wykonanym bezpośrednio po ostatecznym wypełnieniu kanału korzeniowego.
W prezentowanym badaniu po wypełnieniu kanału tkanki zęba odtworzono amalgamatem i odesłano pacjentkę do Zakładu Protetyki Stomatologicznej w celu kontynuacji leczenia. Takie postępowanie wydaje się mało zasadne. Planując wykonanie korony protetycznej raczej wskazana byłaby odbudowa adhezyjna, gdyż tylko taka wzmacnia strukturę korony.
prof. dr hab. n. med. Mariusz Lipski
Katedra i Zakład Stomatologii Zachowawczej Przedklinicznej i Endodoncji Przedklinicznej Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie
1. Neelakantan P, Subbarao C, Ahuja R i wsp. Cone-beam computed tomography study of root and canal morphology of maxillary first and second molars in an Indian population. J Endod. 2010; 36(10): 1622-1627.
2. Zhang R, Yang H, Yu X i wsp. Use of CBCT to identify the morphology of maxillary permanent molar teeth in a Chinese subpopulation. Int Endod J. 2011; 44(2): 162-169.
3. Peikoff MD, Christie WH, Fogel HM. The maxillary second molar: variations in the number of roots and canals. Int Endod J. 1996; 29(6): 365-369.
4. Olczak K, Pawlicka H. The morphology of maxillary first and second molars analyzed by Cone-Beam Computed Tomography in a Polish population. BMC Med Imaging. 2017; 17(1): 68.
W prezentowanym przypadku kanał korzeniowy wypełniono ostatecznie gutaperką kondensacją boczną i uszczelniaczem wodorotlenkowo-wapniowym. W tym miejscu należy stwierdzić, iż uszczelniacze na bazie wodorotlenku wapnia nie są obecnie powszechnie stosowane, głównie ze względu na resorbowanie się z kanału korzeniowego. Zdecydowanie bardziej popularne są uszczelniacze kanałowe na bazie żywic epoksydowych (na przykład pasta AH Plus) czy też coraz częściej stosowane uszczelniacze biocermiczne (na przykład BioRoot RCS, Total Fill BC Sealer, Well Root ST). Pewne zastrzeżenia można mieć też do ponownego wykonania zdjęcia rentgenowskiego zaledwie po 2 tygodniach od zakończenia leczenia, które na pewno nie wniosło dodatkowych informacji w porównaniu ze zdjęciem wykonanym bezpośrednio po ostatecznym wypełnieniu kanału korzeniowego.
W prezentowanym badaniu po wypełnieniu kanału tkanki zęba odtworzono amalgamatem i odesłano pacjentkę do Zakładu Protetyki Stomatologicznej w celu kontynuacji leczenia. Takie postępowanie wydaje się mało zasadne. Planując wykonanie korony protetycznej raczej wskazana byłaby odbudowa adhezyjna, gdyż tylko taka wzmacnia strukturę korony.
prof. dr hab. n. med. Mariusz Lipski
Katedra i Zakład Stomatologii Zachowawczej Przedklinicznej i Endodoncji Przedklinicznej Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie
1. Neelakantan P, Subbarao C, Ahuja R i wsp. Cone-beam computed tomography study of root and canal morphology of maxillary first and second molars in an Indian population. J Endod. 2010; 36(10): 1622-1627.
2. Zhang R, Yang H, Yu X i wsp. Use of CBCT to identify the morphology of maxillary permanent molar teeth in a Chinese subpopulation. Int Endod J. 2011; 44(2): 162-169.
3. Peikoff MD, Christie WH, Fogel HM. The maxillary second molar: variations in the number of roots and canals. Int Endod J. 1996; 29(6): 365-369.
4. Olczak K, Pawlicka H. The morphology of maxillary first and second molars analyzed by Cone-Beam Computed Tomography in a Polish population. BMC Med Imaging. 2017; 17(1): 68.
.
