Medycyna i pasje

Małgorzata Skorus
Centrum Stomatologii Neomed Katowice

Wstęp

Nie istnieje uniwersalny kanon ludzkiego piękna, a wyobrażenie ideału stanowi indywidualną sprawę każdego człowieka. Stylizacja ciała jest dla wielu ludzi sposobem wyrażania i kreowania własnej tożsamości, podtrzymywania pozytywnego wrażenia o sobie, udowadniania otoczeniu, że jest się modnym. Warunkuje także przynależność do konkretnej grupy społecznej.
Literatura dowodzi, że człowiek ozdabiał skórę od zawsze. Zabiegi tego typu dotyczyły także jamy ustnej. W kulturze azjatyckiej zaskakujący może wydawać się rytuał barwienia zębów na czarno. Do dzisiaj Japończycy uważają pokazywanie zębów za nietakt i zakrywają dłonią usta podczas śmiechu. W dolinie rzeki Omo w Etiopii kobiety noszą w dolnej wardze krążki drewniane, zwane kłódkami wargowymi. Uważa się, że wielkość krążka dowodzi wyższej wartości kobiety na wydaniu. Także starsi mężczyźni z indiańskiego plemienia Kayapo dziurawią dolną wargę i przeciągają przez nią sznurek z koralikami. Pigmeje natomiast piłują zęby w celu zwiększenia zainteresowania u płci przeciwnej. Od kilku lat w Polsce popularna staje się praktyka – wzorowana na plemionach afrykańskich – polegająca na rozciąganiu płatka ucha i umieszczaniu w nim tworzywa w kształcie tunelu (1).


Ryc. 1. Kolczyk w wędzidełku wargi górnej (tzw. smiley).

Poza funkcją zdobniczą tatuaże i piercing mają także szczególne znaczenie w kryminalistyce. Identyfikacja odontologiczna zwłok jest jedną z najszybszych i najtańszych metod, zaraz po porównaniu kodu DNA i odcisków palców. Jamie ustnej przypisuje się 2,5 miliarda cech charakterystycznych. Dużą moc dowodową mają informacje o anomaliach zębowych, osadzonych koronach, biżuterii nazębnej pozyskiwane od członków rodziny, a także ze szczegółowo prowadzonej dokumentacji stomatologicznej (2).

Modyfikacje ciała

„Modyfikacje ciała” (BM – ang. body modification) to określenie popularnych zabiegów zdobienia ciała (3). Oprócz tradycyjnych praktyk podkreślania urody tatuażami na ciele i kolczykami w uszach istnieją liczne sposoby upiększania jamy ustnej. Do biżuterii wewnątrzustnej można zaliczyć tatuaże nazębne, biżuterię nazębną, tzw. twinkles i zderzaki. Wśród zalet biżuterii nazębnej wymienia się bezpieczeństwo noszenia, bezbolesność zakładania, odwracalność, a także innowacyjność. Oral piercing to forma ozdabiania jamy ustnej za pomocą kolczyków.

Tatuaż nazębny

Pomysłodawcą dentotatuażu, czyli tatuażu nazębnego, był Steve Heward. W odróżnieniu od tradycyjnego tatuażu nie jest on wykonywany za pomocą igieł, lecz malowany pędzelkami na koronie protetycznej, wykonanej uprzednio przez technika. Zabieg jest więc całkowicie bezbolesny. Przygotowanie korony z tatuażem trwa około 3 tygodni. Ograniczeniem są jedynie umiejętności i wyobraźnia osoby wykonującej dentotatuaż. Cena wynosi około 1,5 tysiąca złotych. Dużą zaletą jest możliwość usunięcia tatuażu. Przeprowadza się to w gabinecie stomatologicznym z użyciem pasty polerskiej i gumowych wierteł do polerowania.

Twinkles – biżuteria nazębna

Do biżuterii nazębnej zalicza się liczne ozdoby przyklejane do szkliwa zębów lub uzupełnień protetycznych. W tym celu stosuje się całą gamę materiałów, diamenty, brylanty, cyrkonie, kryształy Swarovskiego, kamienie szlachetne, takie jak rubin, szafir, szmaragd. Procedura zakładania twinkles trwa kilkanaście minut. Na oczyszczoną i wytrawioną powierzchnię szkliwa przykleja się ozdobę za pomocą materiału światłoutwardzalnego. Zabieg nie wymaga znieczulenia. Biżuteria może być tymczasowa (miesiąc) lub trwała (około roku). Koszt zabiegu zależy od wartości przyklejanego kamienia (orientacyjnie naklejenie cyrkonii kosztuje około 200 złotych). Podobnie procedura zdjęcia ozdoby jest prosta. W gabinecie stomatologicznym usuwa się biżuterię i resztki materiału kompozytowego, następnie szkliwo poleruje się i wzmacnia lakierem z zawartością fluoru. Biżuteria nie koliduje z prawidłowym utrzymaniem higieny, nie wymaga wizyt kontrolnych, a czas przyzwyczajenia się do nowego elementu jest kwestią indywidualną i nie przekracza 48 godzin (4).


Ryc. 2. Cyrkonia na zębie 24.

Grill – zderzaki

Zderzaki to rodzaj biżuterii wykonanej z metali szlachetnych, często wysadzanej różnymi drogocennymi kamieniami. Obejmują zęby przednie szczęki i żuchwy. Cieszą się popularnością przede wszystkim wśród gwiazd hip-hopu, symbolizując bogactwo. Dawniej zakładano je na opracowane wcześniej zęby, dzisiaj możliwe jest ich całkowite zdejmowanie. Dłuższe noszenie tego rodzaju ozdób może sprzyjać występowaniu wad zgryzu, utrudnionej wymowy, a także rozwojowi próchnicy, chorób dziąseł i przyzębia.


Ryc. 3. Biżuteria typu grill obejmująca zęby przednie szczęki.

Pierścienie nazębne

Biżuteria ta wymaga preparacji małego otworu w okolicy brzegu siecznego zęba. Najczęściej preferowane są zęby sieczne przyśrodkowe. Wykonany otwór powinien być jak najbardziej gładki i wypolerowany. Do wnętrza zęba zakłada się pierścień. Należy zawsze wziąć pod uwagę nagryz poziomy i grubość pierścienia w celu uniknięcia zaburzeń okluzji (5).

Piercing – kolczykowanie jamy ustnej

W Polsce kolczykowanie ciała cieszy się sporą popularnością. Ozdoby najczęściej wykonuje się z tytanu. Unia Europejska zakazała wykonywania kolczyków z niklu, ponieważ aż 13% dorosłych jest uczulonych na ten metal (w Europie 50-60 milionów ludzi) (6).


Ryc. 4. Piercing języka. Widoczny kolczyk typu barbell. Kolczykowanie języka typu grzbietowo-brzusznego.

Do najczęściej przekłuwanych miejsc w jamie ustnej należą: warga, policzki, język, wędzidełko języka oraz języczek podniebienia miękkiego. Istnieją dwa typy kolczykowania języka: grzbietowo-brzuszne w linii pośrodkowej języka (bezpieczne, omijające wędzidełko języka) oraz grzbietowo-boczne, niebezpieczniejsze ze względu na unaczynienie języka. Kolczykowanie języczka podniebienia miękkiego jest rzadko praktykowane z uwagi na trudność w przekłuciu i umieszczeniu w tym miejscu biżuterii (7). Zabieg wykonuje się z użyciem 10% roztworu lignokainy, ewentualnie chlorku etylu. Proces gojenia się tkanek wynosi około 3 tygodni. W tym czasie należy stosować półpłynną dietę i często płukać usta płukankami antyseptycznymi. Niestety pojawiają się liczne powikłania. Do wczesnych zalicza się: ból, obrzęk, trudności w żuciu i mowie; u 2/3 osób występuje także zwiększone wydzielanie śliny związane z obecnością ciała obcego, które pobudza ślinianki. Możliwe są również powikłania późne: porażenie nerwów twarzowego, trójdzielnego, językowo-gardłowego, zespół Tapii. Zakażenia wirusami HIV, WZW, HSV, HPV nie są zjawiskiem rzadkim. W badaniach personelu salonów kosmetycznych wykonujących piercing pojęcie dezynfekcji potrafiło zdefiniować tylko 35% ankietowanych; 81% respondentów podczas zakłucia nie pracowało w rękawiczkach. Obecny stan wiedzy wskazuje na znaczące braki w edukacji dotyczącej transmisji zakażeń (8).

Pierwszym objawem zakażenia bakteryjnego języka jest pieczenie, kolejno występują ból i obrzęk. Istnieje niebezpieczeństwo duszności z powodu blokady dróg oddechowych. Mogą formować się ropnie, zwykle po jednej stronie języka. Pojawiają się objawy ogólne, takie jak: złe samopoczucie, gorączka, powiększenie węzłów chłonnych podbródkowych i podżuchwowych. Leczenie w początkowym okresie polega na stosowaniu środków odkażających. W stanach ciężkich stosowana jest antybiotykoterapia; przy uformowanych ropniach języka konieczne jest nacięcie w znieczuleniu ogólnym (9).

Do najpoważniejszych skutków piercingu należą: posocznica, ropowica dna jamy ustnej oraz zapalenie wsierdzia i ropień mózgu. Wiąże się to z bogatym unaczynieniem kolczykowanej okolicy. Może dojść również do wstrząsu oligowolemicznego w wyniku przedłużonego krwawienia z miejsca wkłucia. Nie należy zapominać o zaburzeniu obrazowania w badaniach diagnostycznych – TK, MRI (10, 11).

Obserwowane są także najróżniejsze komplikacje stomatologiczne. Pierwszą cechą jest odkładanie się płytki nazębnej na powierzchni kolczyków. Zaobserwowano także recesje dziąsłowe w obrębie zębów siecznych dolnych związane z kolczykami w wardze dolnej i języku. Nasilenie zmian wiąże się z czasem noszenia ozdoby i jej wielkością. Także biżuteria wkładana między zęby wywołuje przemieszczenia zębów i powstawanie trem. W wyniku przygryzania kolczyków dochodzi również do abrazji i licznych złamań guzków zębów trzonowych – głównie językowych zębów trzonowych dolnych oraz złamań w obrębie brzegu siecznego (12, 13).

Podsumowanie

Człowiek od wieków uatrakcyjniał swój wizerunek. Biżuteria wewnątrzustna ma za zadanie poprawić samopoczucie pacjentów. Należy jednak zawsze zwracać uwagę na higienę jamy ustnej; wysoki wskaźnik próchnicy powinien być czynnikiem dyskwalifikującym. Osoby noszące biżuterię nazębną muszą być świadome ryzyka uszkodzenia zębów i regularnie zgłaszać się na wizyty kontrolne. Wizyta u stomatologa powinna także służyć edukacji pacjentów w zakresie powikłań piercingu. Istotne znaczenie ma jakość zebranego wywiadu stomatologicznego. Często objawy chorobowe związane z „pamiątkami z podróży” w postaci piercingu jamy ustnej pojawiają się kilka tygodni po powrocie (14). Pominięcie niektórych faktów może utrudniać rozpoznanie i podjęcie właściwego leczenia. Najważniejsze jest zdrowie. Moda bywa ulotna.
 
PIŚMIENNICTWO

1. Kusio U. i wsp.: Wizerunek ciała w lustrze czasu i szerokości geograficznej. Zakład Socjologii Kultury, Instytut Socjologii, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie 2016.
2. Kaliś-Swędzioł A. i wsp.: Identyfikacja odontologiczna zwłok – przegląd piśmiennictwa. Dent. Med. Probl., 2010, 47, 2, 131-136.
3. Pajor A. i wsp.: Satysfakcja z życia, poczucie własnej wartości oraz ocena zdrowia psychicznego u osób z tatuażem lub piercingiem. Psychiatr. Pol., 2015, 49, 3, 559-573.
4. Piasecka , Cylwik-Rokicka D.: Biżuteria nazębna – obserwacje kliniczne pacjentów. Mag. Stomatol., 2016, 26, 11, 71-75.
5. Titus P. i wsp.: Ornamental dentistry – an overview. Journal of Evolution of Medical and Dental Sciences, 2013, 2, 7, 666-675.
6. Czarnobilska E. i wsp.: Mechanizmy alergii na nikiel. Przegląd Lekarski, 2007, 64, 7-8.
7. Zdziemborska A., Skoczylas M., Deszczyńska , Jodkowska E.: Kolczykowanie jamy ustnej – forma zdobienia czy zagrożenie zdrowotne? Mag. Stomatol., 2012, 22, 3, 106-113.
8. Bilski B. i wsp.: Wiedza i zachowania higieniczne oraz ryzyko incydentów stwarzających możliwość zakażenia na drodze krwiopochodnej w wybranej populacji personelu gabinetów kosmetycznych i fryzjerskich. Medycyna Pracy, 2006, 57, 6, 517-524.
9. Mrówka-Kata K. i wsp.: Zapalenia języka i inne wybrane jego zmiany o charakterze łagodnym. Forum Medycyny Rodzinnej, 2008, 2, 2, 127-131.
10. Różyło-Kalinowska I., Wysokińska-Miszczuk J., Różyło T.K.: Czy biżuteria nazębna powoduje powstawanie artefaktów w badaniach radiologicznych? Mag. Stomatol., 2012, 22, 5, 100-103.
11. Nienartowicz J. i wsp.: Powikłania piercingu języka – opis przypadku. Ostry Dyżur, 2012, 5, 3-4, 56-58.
12. Marczewski B. i wsp.: Kolczykowanie a stan jamy ustnej. Dent. Med. Probl., 2007, 44, 2, 231-235.
13. Mendak M. i wsp.: Piercing (kolczykowanie) jamy ustnej – opis przypadków. Dent. Med. Probl., 2004, 41, 1, 145-149.
14. Korzeniewski K.: Medycyna podróży – o czym każdy lekarz wiedzieć powinien. Family Medicine & Primary Care Review, 2012, 14, 3, 457-461.